مراحل رشد جنین برای یک زن باردار و احساس اینکه یک زندگی جدید درون بدنش در حال رشد و پرورش است، تجربه‌ای شگفت‌انگیز محسوب می‌شود؛ حتی اگر در لحظاتی حال خوشایندی نداشته باشد. فرایند بارداری و مراحل رشد جنین در زنان شرایط متفاوتی دارد و حتی برای یک مادر، بارداری اول و دوم نیز می‌تواند متفاوت باشد.
بعضی از علائم بارداری تا هفته‌ها یا ماه‌ها طول می‌کشد، این در حالی است که برخی از درد و ناراحتی‌ها موقت هستند و همه زنان را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. یک بارداری نرمال و طبیعی حدود 40 هفته طول می‌کشد، این مدت زمان از اولین روز آخرین قاعدگی محاسبه می‌شود. در این مقاله قصد داریم مراحل رشد جنین در شکم مادر در دوران بارداری را بررسی کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
مراحل رشد جنین در بدن مادر در دوران بارداری
مراحل رشد جنین انسان به سه بازه زمانی سه ماهه تقسیم می‌شود که هر کدام از آنها حدود 12 یا 13 هفته طول می‌کشد. در طی هر کدام از این بازه‌های زمانی تغییراتی در بدن مادر صورت می‌گیرد که نشانه رشد جنین است. خلاصه‌ای از این تغییرات را در اینجا مرور خواهیم کرد.
لقاح و کاشت
بعد از گذشت دو هفته از قاعدگی، تخمک گذاری آغاز می‌شود و تخمدان زن یک تخمک بالغ آزاد میکند. تخمک آزاد شده در مسیر حرکتش در لوله فالوپ به سمت رحم حدود 12 تا 24 ساعت وقت برای بارور شدن دارد. اگر این تخمک در مسیر حرکتش به یک اسپرم که توانسته خود را به لوله فالوپ برساند برخورد کند دو سلول با هم ترکیب شده و سلول تخم را بوجود می‌آورند که به این فرایند لقاح گفته می‌شود.
همچنین بخوانید: چک لیست پیش از بارداری ؛ آیا خوردن اسید فولیک به باردار شدن کمک می کند؟
در واقع می‌توان گفت که این اتفاق سر آغاز مراحل رشد جنین است و جنسیت جنین هنگام لقاح مشخص می‌شود و بستگی به این دارد که سلول تخم کدام یک از کروموزم‌های X یا Y را از اسپرم دریافت کرده باشد. اگر سلول تخم، کروموزم X را دریافت کرده باشد فرزند دختر و اگر کروموزم Y باشد فرزند پسر است.
بر اساس تحقیقات انجام شده حدود سه تا چهار روز طول می‌کشد تا تخمک بارور شده به لایه رحم، جایی که در آن نفوذ میکند منتقل شود. زمانی که توده سلولی (بلاستوسیست) درون دیواره رحم جایگزین می‌شود، سلول‌ها تکثیر می‌شوند تا جنین و جفت را تشکیل دهند. جفت بخشی از رحم مادر است که در طول مراحل رشد جنین اکسیژن، مواد مغذی و هورمون‌ها را از خون مادر به جنین منتقل میکند.
مراحل رشد جنین و علائم بارداری در سه ماهه اول حاملگی (هفته 12-1)
مادر در اولین سه ماهه بارداری علائم زیادی را تجربه میکند تا بدنش با تغییرات هورمونی وفق پیدا کند. در هفته‌های اول مراحل رشد جنین ممکن است علائم ظاهری بارداری زیادی نداشته باشد اما درون بدن دچار تغییرات بسیاری می‌شود. به عنوان مثال هورمون HCG در خون مادر بلافاصله بعد از انجام لقاح ظاهر می‌شود. مقداری از این هورمون می‌تواند حدود یک هفته بعد از قاعده نشدن او در ادرار مشخص شود و وجود این هورمون همان دلیلی است که باعث مثبت شدن تست بارداری می‌شود.
تغییر در مقدار برخی از هورمون‌های دیگر هم می‌تواند از جمله علائم بارداری در بدن مادر باشد. افزایش میزان HCG و استروژن باعث حالت تهوع می‌شوند که اغلب آن ها در صبح رخ می‌دهند. افزایش مقدار پروژسترون باعث احساس خستگی مفرط می‌شود. همچنین ممکن است نیاز فرد به ادرار کردن نیز بیشتر شود، زیرا با افزایش ضخامت رحم به مثانه فشار بیشتری وارد شده و باعث ایجاد این حس می‌شود. در زمان بارداری و مراحل رشد جنین هفته به هفته سیستم گوارش مادر کُند می‌شود تا انرژی لازم برای جذب مواد مغذی مورد نیاز جنین را داشته باشد. افزایش ضربان قلب هم یکی دیگر از علائم بارداری است تا خون بیشتری به رحم برای استفاده جنین برسد. در کنار این نشانه های بدنی و فیزیکی، مادر ممکن است دچار تغییرات احساسی مانند افزایش اضطراب و فراموشی هم شود.
همچنین بخوانید: ممنوعیت های دوران بارداری ؛ بایدها و نبایدهایی که در دوره حاملگی باید انجام دهیم
به مراحل رشد جنین از لقاح تا تولد نام‌های متفاوتی داده شده است که به نوزاد در حال رشد از آغاز لقاح تا هفته هشتم بارداری «نو جنین» گفته می‌شود. در طول ماه اول بارداری قلب و شش‌ها رشد پیدا می‌کنند و دست و پاها، نخاع و اعصاب شروع به شکل گرفتن می‌کنند. در ماه اول بارداری، جنین به اندازه یک نخودفرنگی است و در ماه دوم، مچ پا و دست، انگشتان و سایر اعضا رشد کرده و جنین تقریبا به اندازه لوبیا قرمز است. از هفته هشتم بارداری تا تولد، به بچه در حال رشد، جنین گفته می‌شود. در اواخر ماه دوم اندام‌های اصلی جنین شکل می‌گیرند و در ماه سوم بارداری، استخوان و عضله‌ها رشد می‌کنند و پوست بر روی بدن ظاهر می‌شود.
تغییرات بدن مادر در سه ماهه دوم بارداری (هفته 27-13)
در سه ماهه دوم بارداری، برخی از علائم ناخوشایند کم می‌شوند یا از بین می‌روند، زیرا بدن مادر توانسته با تغییرات این دوران خودش را تنظیم کند. خوابیدن راحت‌تر می‌شود و سطح انرژی به آرامی افزایش می‌یابد. حالت تهوع و استفراغ هم به مرور زمان بهبود می‌یابد.
هنگامی که رحم فراتر از لگن مادر رشد میکند برجستگی بیشتر قابل مشاهده بوده و همچنین ممکن است پوست روی شکم به علت بازتر شدن خارش پیدا کند. در مراحل رشد جنین و طی مدت زمانی که رشد جنین به مرور صورت گرفته و در حال بزرگ شدن است، بر وزن مادر افزوده می‌شود و در نتیجه ممکن است مادر کمردرد را هم تجربه کند.
گاهی اوقات بین هفته شانزدهم تا هجدهم بارداری ممکن است مادر اولین حرکات جنین را حس کند، اگر فرد قبل از آن تجربه بارداری دیگری داشته باشد چرخش و ضربه های فرزندش را آسان‌تر تشخیص می‌دهد زیرا می‌داند که در چه زمانی انتظار چه چیزی را داشته باشد.
مراحل رشد جنین در سه ماهه دوم بارداری
رشد جنین در سه ماهه دوم زیاد بوده و طول آن به حدود 7 یا 12 سانتی متر می‌رسد. در هفته 18 تا 22 بارداری جنسیت جنین قابل شناسایی با دستگاه سونوگرافی است و اگر پدر و مادر بخواهند می‌توانند نسبت به آن اقدام کنند. در ماه چهارم بارداری، ابرو، مژه، ناخن انگشتان و … شکل می‌گیرند. در ماه پنجم بارداری، جنین فعال‌تر است و مادر به راحتی می‌تواند حرکات آن را حس کند. در ماه ششم بارداری، موها شروع به رشد می‌کنند و چشم‌ها به آرامی باز می‌شوند.
تغییرات بدن مادر در سه ماهه سوم (هفته 40-28)
در سه ماهه سوم بارداری به خاطر افزایش حجم رحم به دیافراگم مادر فشار آمده و تنفس وی را دشوار میکند. همچنین این افزایش حجم باعث ایجاد درد در لگن و کمر می‌شود و سرعت گردش خون هم پایین می‌آید. بر روی صورت مادر ممکن است لکه‌های تیره‌ای پیدا شود و استرچ مارک‌ها (نشانه‌های کشیدگی پوست)در شکم، ران، سینه و قسمت پشتی او ظاهر شوند. طی مراحل رشد جنین در هفته‌های آخر، داشتن خواب راحت سخت می‌شود، بنابراین مادر بسیار خسته است. با نزدیک شدن زایمان، بعضی زنان از تجربه بارداری خود خشنود و برخی دیگر منتظرند تا هرچه زودتر به پایان برسد.
مراحل رشد جنین در سه ماهه سوم
در ماه هفتم بارداری، جنین توانایی پاسخگویی به نور و صدا را پیدا میکند. در ماه هشتم وزن کودک به سرعت افزایش پیدا میکند و استخوان‌ها محکم و سفت می‌شوند اما استخوان جمجه همچنان نرم و منعطف باقی می‌ماند تا در زایمان مشکلی ایجاد نشود. در ماه نهم بارداری، جنین آماده تولد است و شش‌های او به طور کامل شکل گرفته‌اند. تعریف جدید از بارداری کامل زمانی است که نوزاد پس از 40-39 هفته متولد می‌شود.
همچنین بخوانید: تغذیه بارداری ؛ چه غذاهایی مناسب دوران بارداری هستند؟
مراحل رشد جنین در دوره 9 ماهه بارداری مادر، به شکلی که در بالا گفته شد سپری می‌شود. در صورت زایمان طبیعی، معمولا جنین در هفته سی و هشتم تا چهلم به‌دنیا می‌آید اما در زایمان سزارین، معمولا در هفته سی و هفت و سی و هشت صورت می‌گیرد.